Ik ben een beetje op Benedict Cumberbatch. Niet op de acteur zelf, maar op de personages die hij speelt en hóe hij die speelt; de sociaal onhandige underdog wiens talenten levensreddend zijn. Alan Turing en Sherlock Holmes zijn mijn favorieten. Mijn hart maakt een sprongetje ik ze op tv zie. Natuurlijk zijn het fictieve personen of, in het geval van Alan Turing, een zorgvuldig geschreven script. De manier waarop deze karakters tot leven komen, ontroert me. In tegenstelling tot Rainman of Forrest Gump, zijn Sherlock Holmes en Alan Turing niet een uitvergrote DSM-diagnose. Nee, het zijn volwaardige mensen die nu eenmaal een andere bedrading lijken te hebben dan het gros van de mensen.
Iedereen telt mee
Iedereen heeft unieke talenten. De hyperintelligente Sherlock Holmes mag volgens eigen zeggen een hoog functionerend sociopaat zijn, zijn denk- en concentratievermogen zorgen ervoor dat hij de moeilijkste zaken oplost. Met vallen en opstaan weet Watson zich aan te passen aan het soms vreemde gedrag van Sherlock. Watson kan dat. En door zijn vermogen zich aan te passen en de waarde te zien van wat Sherlock Holmes kan, stijgen beide mannen boven zichzelf uit.
Niet zelden worden IT’ers op de werkvloer in een adem genoemd met een diagnose. ‘Die autisten van IT, daar valt niet mee te praten en samen te werken.’ Bozer kan je mij niet maken. Niet alleen werkt dit stigmatiserend voor mensen met een diagnose die verstrekkende gevolgen heeft voor hun (maatschappelijke) leven, je zet ook nog eens de kwaliteiten van mensen in de hoek ‘lastig’. En lastig is niet rendabel. Lastig kost tijd, energie en misschien nog erger, geld.
Maar heeft niet élk mens recht op een volwaardige plek in de maatschappij? Is een mens het niet waard om aandacht en tijd aan te besteden?
Succes en empathie
Ilja Leonard Pfeijffer schrijft in zijn boek Grand Hotel Europa: Nu wij een generatie van kinderen hebben opgevoed met het idee dat het leven dient te worden aangegaan als concurrentiestrijd, waarbij winnaars winnaars zijn ten koste van de verliezers en succes een keuze is die erin bestaat geen medelijden te hebben met degenen die er niet voor hebben gekozen succes te hebben, hoeven we niet verbaasd te zijn dat empathie een rariteit is geworden.
Empathie is het ondergeschoven kindje van de werkvloer waar productiviteit en efficiëntie gevierd worden. Dat is al jaren iets wat ik zelf als pijnlijk ervaar. Ik zou boter op mijn hoofd hebben als ik zou beweren daar nooit aan meegedaan te hebben. Dat heb ik wel. Tot ik 10 jaar geleden voor het eerst zelf de deksel van mijn diagnose op mijn neus kreeg. Jaren heb ik mijn eigen angststoornis genegeerd om maar mee te kunnen doen. Om niet ‘anders’ te zijn en ‘erbij te horen’. Tot ik tot twee keer toe voor een voldongen feit werd gesteld: Mijn lichaam en geest gaven er de brui aan en het enige wat ik nog kon is accepteren dat ik een onzichtbare beperking heb waarmee ik moeilijker meekom in het bedrijfsleven. Vanaf toen heb ik geprobeerd een lans te breken voor mensen met een andere bedrading, met of zonder diagnose.
Dromen
Het is mijn grote droom dat er een plek is voor iedereen. Dat niemand, ook ik niet, zich schuldig hoeft te voelen of zich verplicht voelt zich te excuseren voor gedrag dat een ander niet begrijpt.
We kunnen wat dat betreft nog veel leren van Sherlock en Watson. Als jij een van de gelukkigen bent die makkelijk communiceert en zich zonder problemen aanpast in verschillende sociale situaties, wees als Watson. Het kost wat vallen, opstaan en frustratie, maar als je jouw sociale talent aanspreekt, help je de Sherlocks van deze wereld enorm. Als jij Watson bent, krijgen de Sherlocks de kans op een volwaardige plek op de werkvloer waar waardering is voor de talenten die hen gegeven is. En zo redden we misschien niet de wereld, maar we maken hem wel een beetje mooier en empathischer.
